Slim energiebeheer met slimme meter

Wat is een slimme meter?

Een slimme meter is een digitale energiemeter die periodiek je verbruiksgegevens automatisch via een GSM-communicatiemodule en het mobiele netwerk doorstuurt naar je netbeheerder. Deze meetgegevens worden bijvoorbeeld gebruikt bij de jaarafrekening of als je overstapt van energieleverancier. Zo hoef je je meterstanden niet meer handmatig door te geven. Hiervoor moet je wel toestemming geven. In tegenstelling tot analoge meters, geeft deze slimme meter realtime inzicht in je energieverbruik, per seconde, per uur en per dag.

Bij een meteropname (zoals bij de jaarafrekening of bij een overstap van leverancier) stuurt de netbeheerder de meterstanden automatisch door naar jouw energieleverancier. Hierdoor is handmatig meterstanden doorgeven verleden tijd. Jouw energieleverancier vraagt dus niet rechtstreeks de meterstanden op bij jouw slimme meter.

➡️ Via de P1 poort van de slimme meter kun je bovendien je energieverbruik realtime volgen. Deze poort biedt toegang tot gedetailleerde verbruiksdata die je kunt gebruiken in combinatie met een energiemonitoring systeem of een dongel voor de slimme meter.

Slimme algoritmes kunnen deze meetgegevens gebruiken om individuele apparaten zoals omvormers van zonnepanelen, thuisbatterijen, laadpalen, warmtepompen en elektrische boilers aan te sturen om zo’n hoog mogelijk eigenverbruik te krijgen, de maximale aansluitcapaciteit niet te overschrijden en overbelasting of piekbelasting te voorkomen. Dit kan leiden tot bewustwording, lager verbruik en kostenbesparing.

Verschil tussen een slimme meter en een digitale meter

Een slimme meter zonder actieve communicatie werkt in feite als een gewone digitale meter. Zodra de communicatiemodule geactiveerd wordt, verandert deze in een slimme meter die meterstanden op afstand doorstuurt. Zo is het eenvoudig om automatisch de meter uit te lezen en te analyseren.

• Een slimme energiemeter is een digitale meter die op afstand automatisch de meterstanden doorstuurt naar jouw netbeheerder.
• Een digitale energiemeter is een slimme meter (technisch gezien hetzelfde apparaat) waarbij de GSM-communicatiemodule om de meterstanden door te geven uitgeschakeld is.

Is een slimme meter verplicht?

Nee, een slimme meter is niet verplicht. Maar: voor huishoudens of bedrijven met zonnepanelen is een slimme meter verplicht bij zonnepanelen wanneer je wilt terugleveren aan het net.

Gaat jouw energiemeter kapot of wordt deze vervangen omdat deze niet meer toegestaan is, dan krijg je automatisch een slimme digitale meter. Zelf een slimme meter aanvragen is dus niet nodig. Je kunt echter de uitleesfunctie van de GSM-communicatiemodule laten uitzetten zodat deze een normale digitale meter wordt (dus geen slimme). Je moet dan wel weer handmatig meterstanden doorgeven. De meter wisselt nog wel technische informatie uit met de netbeheerder over bijvoorbeeld de werking van de meter.

In 2026 worden alle analoge meters vervangen voor slimme of digitale nieuwe meters. Netbeheerders en energieleveranciers kunnen hierdoor gebruiken maken van een digitale infrastructuur voor energie registratie. Huishoudens of bedrijven met zonnepanelen moeten een geschikte digitale meter hebben die levering en teruggeleverde energie apart meet. Met een analoge meter is dat niet het geval.

Energieoptimalisatie en realtime inzicht

Wil je besparen? Dan is inzicht essentieel. Laat je jouw slimme meter uitlezen via P1 of app, zie je precies hoeveel stroom je verbruikt en hoeveel je teruglevert. Digitale meters registreren verbruik, levering en teruglevering van stroom, wat vooral handig is als je zonnepanelen hebt. Je ziet niet alleen hoeveel energie je gebruikt, maar ook hoeveel je teruglevert aan het net. Met deze gegevens kun je je energieverbruik aanpassen door apparaten te regelen of aan of uit te schakelen.

Slimme meter uitlezen P1

Het uitlezen van je energieverbruik kan zowel via een slimme meter app of via de P1-poort van je (slimme) digitale meter en helpt je om bewuster om te gaan met je energie.

Uitlezen via een slimme meter app

Een slimme meter stuurt via de GSM-communicatiemodule de meterstanden naar je netbeheerder op basis van de uitleesfrequentie waarvoor jij toestemming hebt gegeven. De verbruiksgegevens worden inzichtelijk gemaakt via een app of online portaal van je energieleverancier of een externe dienstverlener, die deze data ontvangt van je netbeheerder. De getoonde gegevens zijn niet realtime, maar meestal met 1 dag vertraging (voor dagdata) of langer bij maandstanden.

Uitleesfrequentie:

1. Eén keer per jaar (standaard zonder expliciete toestemming). Voor de jaarafrekening of bij verhuizing/leverancierswissel.
2. Maandelijks (alleen met toestemming). Voor verbruiksinzicht en voorschotcontrole.
3. Dagelijks (alleen met expliciete toestemming). Voor apps en energieverbruiksinzicht op dagbasis.

Voor een accurate en realtime overzicht van je verbruiksgegevens is het beter om de P1-poort van de digitale meter te gebruiken in combinatie met een energiemonitoring of beheerssysteem.

Efficiënt energiebeheer met een slimme meter

Voor installaties met zonnepanelen is een (slimme) digitale meter verplicht voor teruglevering van zonnestroom. Dankzij deze digitale infrastructuur kun je precies zien wat je realtime verbruikt en hoeveel je teruglevert aan het elektriciteitsnet, en dit afstemmen op je gebruik voor efficiënt energiebeheer.

Een energie management systeem (EMS) kan deze gegevens gebruiken om de zelfconsumptie van zonnestroom te maximaliseren. Het EMS wordt gekoppeld met de slimme meter via de P1-poort en leest realtime de stroomopname en -teruglevering uit. Op basis hiervan kan het systeem apparaten aansturen, zoals het automatisch inschakelen van de wasmachine of vaatwasser wanneer er zonne-energie beschikbaar is.

Ook kan het laadpalen, thuisbatterijen of een elektrische boiler activeren om overtollige zonnestroom lokaal te gebruiken in plaats van terug te leveren. Dit verhoogt de zelfconsumptie van zonne-energie en vermindert de afhankelijkheid van het net. Het systeem kan daarnaast helpen piekbelasting te voorkomen, wat gunstig is bij dynamische tarieven.

Voordelen van slimme meters voor verschillende gebruikersgroepen

Het gebruik van een slimme meter kan voor verschillende groepen diverse voordelen opleveren:

• Huishoudens: realtime inzicht in verbruik & teruglevering, besparing, automatische meteropname, ondersteuning voor dynamische tarieven.
• Woningcorporaties: centraal energiemonitoring en beheer, vroegtijdige detectie van verspilling, data voor verduurzamingseisen (bijv. BENG).
• Netbeheerders: snelle storingsdetectie, betere netbalans, efficiënter onderhoud.
• Energieleveranciers: automatisch ontvangen van meterstanden, verbruiksdata voor klantadvies, nieuwe tariefmodellen, verbeterde service.
• Bedrijven (mkb): verbruiksoptimalisatie, kostenbesparing, ondersteuning bij energiebeheer en ISO 50001 of ESG rapportage.
• Overheden/coöperaties: inzicht in lokaal energie opwek & verbruik, collectieve data-analyse, ondersteuning van duurzaamheidsbeleid.

🛠️ Praktische toepassingen

In woonwijken zorgt een slimme meter ervoor dat netbeheerders het energieverbruik kunnen monitoren en bijsturen. Vastgoedbeheerders gebruiken de slimme meter portal om het verbruik in appartementencomplexen te analyseren.

Particulieren kunnen eenvoudig via de slimme meter app hun gedrag aanpassen en besparen. Met een dongel slimme meter kunnen gebruikers eenvoudig hun gedrag aanpassen, bijvoorbeeld door te wassen buiten piekuren of elektrische auto’s laden wanneer stroom het goedkoopst is.

Voor grotere projecten biedt Xemex complete energie-infrastructuuroplossingen die schaalbaar zijn van woning tot bedrijventerrein. Denk hierbij aan slimme sensoren, datagateway-oplossingen en integratie met bestaande energiemanagementsystemen.

⚠️ Uitdagingen en beperkingen

Hoewel de slimme meter veel voordelen biedt, zijn er ook aandachtspunten zoals:

⛔  Privacy en gegevensbeveiliging: bij onvoldoende beveiliging kunnen jouw verbruiksgegevens inzicht geven in jouw leefpatroon.

⚡ Afhankelijkheid van mobiel netwerk: een slechte mobiele GSM dekking kan de data-overdracht verstoren.

❌  Mogelijke meetafwijkingen: afwijkende verbruiksmetingen bij bepaalde apparaten met een niet-lineair verbruik (bijv. dimmers of inductiekookplaten).

🚫 Beperkte datacontrole: onduidelijkheid over wie toegang heeft tot je gegevens. Deze kunnen gebruikt worden voor marketing doeleinden.

❓ Compatibiliteit en storingen: fouten in software updates (zoals DSMR-protocol) of incompatibiliteit met oudere apparaten kunnen uitlezing of communicatie verstoren.

De slimme meter van Xemex

De slimme digitale meters van Xemex, zoals de KWHIQ-serie, zijn geavanceerde energiemeters voor nauwkeurige meting van elektriciteitsverbruik en -productie in zowel woningen, bedrijven als smart grid-omgevingen.

• Automatisch en op afstand uitlezen dankzij ingebouwde communicatie via 4G LTE Cat-M met 2G fallback en optioneel NB-IoT.
• Uitlezen van realtime verbruiksdata via de P1- of optische poort.
• Ondersteunen protocollen zoals DLMS/COSEM en DSMR 5.0.2 voor HEM’s.
• MID-gecertificeerd en ontwikkeld volgens IEC-normen voor nauwkeurige metingen.
• Remote firmware-updates en parameterconfiguratie.
• Door alarmfuncties en beveiligingsfeatures wordt sabotage of manipulatie vroegtijdig opgemerkt.
• Geschikt voor dynamische energietarieven en ondersteunen load balancing, ook in combinatie met thuisbatterijen of slimme laadpalen.

Optioneel zijn de meters voorzien van een interne disconnector, waarmee op afstand de stroomtoevoer kan worden in- of uitgeschakeld.

Xemex EMS systeem gekoppeld met de slimme meter

Dankzij realtime data die via de slimme meter beschikbaar is kan het Energie Management Systeem van Xemex de energie vraag en aanbod beter op elkaar afstemmen.

Xemex biedt hiervoor onder andere de Enny EMS-reeks aan: Enny Go, Enny Pro, Enny Expert en Enny Master. Deze systemen variëren van eenvoudige energieverbruiksmonitoring tot geavanceerde analyse, rapportage en optimalisatie. Zo kan je jouw energieverbruik realtime volgen, koppelen aan kostenstructuren en zelfs automatisch reageren op netcondities. Via de Enny App of dashboard krijg je inzicht in verbruikspatronen en optimalisaties. Zo draagt de slimme meter samen met het Xemex EMS bij aan energiebesparing en kostenverlaging.

Voor wie werkt met industriële toepassingen of EV-laadinfrastructuur, biedt Xemex ook de P1MB converter, die de P1-gegevens omzet naar Modbus RTU. Dit maakt het systeem uiterst geschikt voor integratie met smart grids en lokale energienetwerken.