De kortste dag van het jaar en onze energie
De winterwende: het astronomische keerpunt
De kortste dag valt samen met een belangrijk moment in de baan van de aarde. Dat moment vormt de basis voor alles wat we in de winter ervaren op het gebied van licht en energie.
Wat gebeurt er op 21 december?
Tijdens de winterwende staat de zon op haar laagste punt boven de horizon van het noordelijk halfrond. In Nederland resulteert dit in ongeveer 7,5 tot 8 uur daglicht. Ter vergelijking: rond de zomerzonnewende in juni is dat meer dan het dubbele. Hoewel de dagen na 21 december weer langzaam langer worden, blijft het verschil in de eerste weken nauwelijks merkbaar. Toch markeert deze dag het begin van meer licht.
Zonuren in Nederland door het jaar heen
Wie kijkt naar zonuren in Nederland ziet een duidelijk patroon. Niet elke maand draagt evenveel bij aan zonne-opwek, en dat heeft directe gevolgen voor energieplanning.
Nederland telt gemiddeld zo’n 1.600 tot 1.700 zonuren per jaar. Het grootste deel daarvan valt tussen april en september. In de wintermaanden is zonlicht schaars, maar niet afwezig. Dat maakt het verschil tussen “weinig” en “geen” zonuren belangrijk voor de rol van zonne-energie in de winter.
Zonuren Nederland per maand
Onderstaande tabel laat zien hoe ongelijk zonuren over het jaar verdeeld zijn. Dit verklaart waarom energieopwekking en -verbruik zelden samenvallen.
| Maand | Gemiddeld aantal zonuren |
|---|---|
| Januari | ± 60 uur |
| Februari | ± 90 uur |
| Maart | ± 130 uur |
| April | ± 180 uur |
| Mei | ± 210 uur |
| Juni | ± 220 uur |
| Juli | ± 210 uur |
| Augustus | ± 190 uur |
| September | ± 150 uur |
| Oktober | ± 110 uur |
| November | ± 70 uur |
| December | ± 50 uur |
Zonnepanelen in de winter
Zonnepanelen worden vaak geassocieerd met lange zomerdagen. Toch spelen ze ook in de winter een rol, zij het op een andere manier.
De opbrengst van zonnepanelen is sterk seizoensafhankelijk. In de zomer wordt het grootste deel van de jaarproductie gerealiseerd. De winter draagt minder bij, maar de waarde van die opbrengst ligt vaak hoger door stijgende elektriciteitsprijzen en een groter eigen verbruik.
Winteropbrengst versus zomeropbrengst
In de winter zorgen drie factoren voor een lagere productie: minder zonuren, een lagere zonnestand en vaker bewolking. Toch kunnen zonnepanelen op koude, heldere dagen verrassend efficiënt werken. De opbrengst is kleiner, maar wordt vaak direct in huis gebruikt, bijvoorbeeld voor verlichting, koken of verwarming.
Energieverbruik rond de kortste dag
Waar de zon zich terugtrekt, neemt het energieverbruik toe. Dat contrast wordt nergens zo duidelijk als rond 21 december.
Huishoudens gebruiken in deze periode meer elektriciteit en warmte. Vooral in de ochtend en avond ontstaat een piekbelasting. Dit zorgt voor hogere kosten en extra druk op het elektriciteitsnet. De winter maakt zichtbaar dat energie niet alleen draait om opwek, maar vooral om timing.
Waarom verbruiken we juist in december meer energie?
De combinatie van korte dagen en lage temperaturen zorgt voor een structureel hoger verbruik. Denk aan:
- Langere inzet van verlichting
- Intensiever gebruik van verwarming
- Meer elektrisch koken en warm water
- Hogere vraag in de avonduren
De thuisbatterij als winteroplossing
Hoewel thuisbatterijen vaak met zomeropslag worden geassocieerd, ligt hun kracht in de winter juist in flexibiliteit.
In de winter draait het minder om het opslaan van grote hoeveelheden zonne-energie en meer om het slim benutten van goedkope stroommomenten. Met een thuisbatterij verschuif je verbruik van dure piekuren naar gunstigere momenten.
Wat een thuisbatterij in de winter oplevert
Een goed aangestuurde thuisbatterij helpt om energie beter te verdelen over de dag. Dat levert onder meer op:
- Minder afhankelijkheid van piekprijzen
- Slimmer gebruik van eigen zonne-opwek
- Lagere netbelasting in de avond
- Meer grip op energiekosten
Dynamische prijzen versterken het wintereffect
In de winter reageren energieprijzen sterker op weer en vraag. Minder zon en meer vraag zorgen voor hogere pieken, terwijl harde wind juist overschotten kan creëren.
Wie deze dynamiek benut, kan zelfs in donkere maanden besparen. Slimme aansturing van batterijen, laadmomenten en verwarming speelt daarbij een centrale rol.
De warmtepomp tijdens koude dagen
De winter is ook de periode waarin de warmtepomp het meest gevraagd wordt. Dat roept vragen op over efficiëntie en verbruik.
Moderne warmtepompen blijven functioneren bij lage temperaturen, maar gebruiken meer elektriciteit. De sleutel ligt in gelijkmatig verwarmen en het vermijden van korte, intensieve pieken.
Slim verwarmen met opslag en sturing
Door een warmtepomp te combineren met slimme energiesturing en eventueel een thuisbatterij ontstaat balans. Warmte wordt opgewekt wanneer energie beschikbaar of goedkoop is, en vastgehouden wanneer de vraag stijgt.
De symboliek van de kortste dag: Van zonuren naar slimme energie
21 december staat niet alleen voor het minimum aan licht, maar ook voor vooruitgang. Vanaf deze dag neemt het daglicht weer toe, hoe subtiel ook. Diezelfde gedachte past bij onze energievoorziening. Minder afhankelijk van één bron, meer gestuurd op inzicht en flexibiliteit. De winter laat zien waarom dat nodig is.
De kortste dag van het jaar maakt zichtbaar hoe belangrijk timing is. Zonuren in Nederland zijn beperkt in de winter, maar niet waardeloos. Zonnepanelen leveren minder, maar op waardevolle momenten. Thuisbatterijen en warmtepompen vullen dat aan.
Wie energie slim inzet, kijkt niet alleen naar opwek, maar naar het geheel. Juist op 21 december wordt duidelijk: de toekomst van energie zit niet in méér licht, maar in slimmer gebruik.
Altijd startklaar
Ben je benieuwd wat we voor jouw organisatie kunnen betekenen? Neem contact op met Xemex en bespreek jouw wensen met ons team. Samen realiseren we een oplossing die jouw energie-uitdagingen aanpakt en nieuwe mogelijkheden opent.
Burgemeester Burgerslaan 40
5245 NH ’s-Hertogenbosch, Nederland
Metropoolstraat 11a
2900 Schoten; België
