Negatieve stroomprijzen als wake-upcall: hoe België zijn energiehuishouding slimmer kan maken

Een record met een keerzijde

Volgens energiehandelaar Matthias Detremmerie ontstaat dit fenomeen “als er veel elektriciteit wordt geproduceerd, vaak op zonnige of winderige dagen, en de vraag lager ligt dan het aanbod”. Het gevolg? De groothandelsprijs zakt onder nul.

Wie een dynamisch energiecontract had, kon daar rechtstreeks voordeel uit halen. Voor anderen, met een vast contract, veranderde er niets. Maar achter dit ogenschijnlijk gunstige nieuws schuilt ook een uitdaging: negatieve stroomprijzen tonen aan dat ons energiesysteem steeds vaker uit balans raakt. We produceren op sommige momenten te veel elektriciteit, terwijl we op andere momenten tekortkomen.
Een normaal energieverbruik hangt dus niet alleen af van het aantal bewoners, maar ook van factoren zoals woningtype, isolatie en de aanwezigheid van zonnepanelen of een warmtepomp.

Variabele tarieven en de impact op de consument

Het VRT-artikel maakt duidelijk dat niet elke consument hetzelfde voordeel haalt uit negatieve prijzen. “Mensen met een vast contract zullen door de negatieve stroomprijzen helemaal geen impact voelen. Hun elektriciteitsprijs ligt contractueel vast.” Voor consumenten met een variabel contract hangt het af van de indexatiemethode, terwijl “de grootste impact er is bij de dynamische contracten”.

Een dynamisch contract hanteert immers het zuivere marktmechanisme: uurprijzen worden rechtstreeks doorgerekend. “Wie een dynamisch contract heeft en elektriciteit verbruikt, zal betaald krijgen”, aldus Detremmerie.

Dit toont aan hoe belangrijk het is dat consumenten inzicht hebben in hun contract en de prijssignalen die daarbij horen. Alleen met voldoende transparantie kan je slimme keuzes maken en profiteren van variabele tarieven en dynamische energieprijzen.

De rol van de thuisbatterij

Voor gezinnen met zonnepanelen kan het verhaal dubbel uitpakken. VRT schrijft: “Als je zonnepanelen hebt, moet je – afhankelijk van je contract – betalen voor de overschotten die je bij zo’n negatieve stroomprijs op het net zet.” Voor sommige gezinnen is dat reden om de zonnepanelen tijdelijk uit te schakelen.

Maar dat is een gemiste kans. Met een thuisbatterij kan overtollige stroom worden opgeslagen in plaats van weggestuurd. Zo vergroot je je zelfverbruik, vermijd je kosten en draag je bij aan een stabieler elektriciteitsnet.

Batterijen zijn dus niet enkel een persoonlijke besparingsoplossing, ze zijn ook een hefboom voor het hele systeem. Ze helpen om het onevenwicht tussen productie en verbruik te verkleinen.

Energiebeheer via een EMS

Een batterij is krachtig, maar pas in combinatie met een Energy Management System (EMS) benut je het volle potentieel. Een EMS monitort voortdurend productie, verbruik, opslagcapaciteit en energieprijzen. Op basis daarvan beslist het systeem autonoom: laden we de batterij, schakelen we de elektrische wagen in of starten we de warmtepomp?

Het VRT-artikel benoemt dat “vraag en aanbod altijd in evenwicht moeten zijn om de stabiliteit van het net te garanderen” en dat grootschalige opslag een belangrijk onderdeel van de oplossing wordt. Precies hier komt het EMS in beeld: het vertaalt prijssignalen naar concrete acties, afgestemd op de situatie van de gebruiker.

Bij negatieve prijzen kan het EMS apparaten automatisch inschakelen om goedkoop – of zelfs betalend – elektriciteit te verbruiken. Bij hoge prijzen gebeurt het omgekeerde. Zo krijgen consumenten grip op hun energiefactuur, terwijl tegelijk het net ontlast wordt.

Een eerlijk en transparant energiesysteem

Negatieve stroomprijzen leggen ook de pijnpunten van ons huidige tariefsysteem bloot. Eneco wees er in het artikel op dat “taksen en distributienettarieven ongeveer de helft van de elektriciteitsfactuur uitmaken” en dat die zelfs bij negatieve prijzen doorlopen. Dat betekent dat consumenten betalen op momenten dat ze het net helpen ontlasten – een onlogische prikkel.

Hier ligt een kans voor beleid en technologie om samen te werken. Een eerlijk systeem beloont flexibel en slim gebruik van elektriciteit, in plaats van het te bestraffen.

De visie van Xemex sluit daar naadloos op aan: technologie moet transparant en eerlijk zijn, zonder verborgen voorwaarden of afhankelijkheden. Geen vendor lock-in, maar flexibiliteit zodat consumenten zelf hun keuze kunnen maken met welke apparaten of leveranciers ze samenwerken.