Energieverbruik beheren: feiten, fabels en de rol van EMS

Die nieuwe werkelijkheid brengt vragen met zich mee. Hoe houd je overzicht? Hoe voorkom je pieken in je energieverbruik? En hoe zorg je dat apparaten elkaar niet tegenwerken?

Een energie management systeem (EMS) belooft antwoorden. Het kan inzicht geven in je verbruik, automatisch aansturen en je helpen besparen. Maar kan zo’n systeem ook echt omgaan met oudere apparaten? En wat gebeurt er als de software crasht of een fabrikant stopt met updates? In dit artikel onderzoeken we de fabels en feiten rond EMS en energieverbruik en laten we zien hoe je stap voor stap slimmer met energie kunt omgaan.

Energieverbruik: meer dan alleen de meterstanden

Veel mensen denken dat energieverbruik simpelweg de optelsom is van je apparaten. Maar wie zijn energieverbruik huishouden echt wil begrijpen, komt er al snel achter dat het complexer ligt.

Neem het voorbeeld van Sanne, die in Rotterdam een rijtjeshuis met zonnepanelen heeft. Op papier gebruikt ze 3.000 kWh per jaar. Maar zodra ze overstapt op een elektrische auto en een warmtepomp, stijgt haar verbruik naar bijna 8.000 kWh. Pas door een EMS te koppelen, ontdekt ze niet alleen hoeveel energie ze verbruikt, maar ook wanneer en door welke apparaten.

Dat inzicht maakt het verschil. Want niet het aantal kilowattuur alleen, maar vooral het moment van verbruik bepaalt of je slim met energie omgaat.

Fabels en feiten: hoe zit het écht met EMS?

Fabel 1: “Een EMS kan altijd elk apparaat aansturen”

Feit: Compatibiliteit is allesbehalve vanzelfsprekend.
Een EMS kan alleen communiceren met apparaten die daarvoor geschikt zijn. Denk aan laadpalen die OCPP ondersteunen, of warmtepompen die via Modbus kunnen praten. Maar wat als je nog een Daaldrop-warmtepomp uit 2015 hebt zonder internetverbinding? Of een EVHUB-laadpaal die wel degelijk oplaadt, maar geen koppeling kent met een slim EMS? In die gevallen kan een EMS hooguit indirect werken, bijvoorbeeld door load balancing via de hoofdaansluiting, maar niet door directe sturing.

Fabel 2: “Een EMS is gewoon een mooi dashboard”

Feit: Energie monitoring is slechts de eerste stap.
Veel mensen denken dat een EMS alleen een scherm is waar je kunt zien wat je verbruikt en opwekt. Een scherm met grafieken zegt weinig als je er niets mee kunt. Maar een écht EMS doet meer: het stuurt actief apparaten aan op basis van prijzen, opwek en capaciteit. Het kan de laadpaal tijdelijk pauzeren bij hoge netbelasting, de boiler juist laten draaien wanneer de zon schijnt of je auto laden in goedkope nachttarieven.

Fabel 3: “Dynamische contracten zijn te risicovol”

Feit: Gemiddeld zijn dynamische tarieven goedkoper dan vaste contracten.
Uit cijfers van Soly blijkt dat dynamische energiecontracten, ondanks pieken en dalen, structureel lagere gemiddelde tarieven bieden. Zelfs in de wintermaanden bleken deze tarieven vaak gunstiger. Een EMS kan dit voordeel automatiseren door je laadpaal vooral ’s nachts of bij veel zon goedkoop te laten laden. Volgens Soly liggen dynamische tarieven structureel lager dan vaste contracten. In december 2023 was het verschil tot wel € 0,10 per kWh. Met een EMS kan je automatisch profiteren: energieverbruik verplaatsen naar goedkope momenten, zonder dat je zelf hoeft te rekenen.

Fabel 4: “Als je zonnepanelen hebt, heb je geen EMS nodig”

Feit: Juist dan levert een EMS meerwaarde.
Zonnepanelen produceren vaak meer dan je direct gebruikt. Zonder EMS gaat het overschot terug naar het net, met onzekerheid over terugleververgoedingen. Met een EMS stuur je dat overschot naar de laadpaal of thuisbatterij. Zo wordt je eigen stroom slim ingezet in plaats van goedkoop weggegeven. Een EMS zorgt dus dat overtollige zonne-energie niet goedkoop wordt teruggeleverd, maar direct slim wordt ingezet voor apparaten. Zo benut je je eigen productie maximaal.

Slim met energie: van huishouden tot bedrijf

Wie energieverbruik berekenen zegt, denkt vaak aan een jaarnota of een slimme meter. Maar de echte winst zit in het sturen. Een EMS kan patronen herkennen en slim keuzes maken.

Voorbeeld 1: pieken voorkomen

In een huishouden met elektrische auto, warmtepomp en kookplaat kan de piekbelasting oplopen tot boven de 12 kW. Zonder sturing riskeer je een zwaardere aansluiting. Een EMS spreidt het verbruik: als de warmtepomp aanslaat, verlaagt het laadvermogen van de auto automatisch.

Voorbeeld 2: slim laden

Een gezin met dynamisch contract kan de auto opladen als de prijs laag is, vaak ’s nachts of bij veel wind. Zo dalen de kosten per laadsessie met tientallen procenten.

Voorbeeld 3: bedrijven met meerdere installaties

In een klein bedrijf met laadpalen, airco’s en machines kan het EMS beslissen welke apparaten prioriteit hebben. Dit voorkomt niet alleen hoge piekstromen, maar maakt het mogelijk om flexibel in te spelen op tarieven van de energiemarkt.

Het dilemma van centralisatie: één brein of een zwerm?

Veel EMS-aanbieders bouwen hun eigen gesloten ecosysteem, compleet met een “coole app”. Op zich handig, maar het risico is dat dit systeem je hele installatie centraal regelt. En dat maakt het kwetsbaar: een enkele fout in een update kan alles stilleggen.

Een alternatief is een decentrale aanpak, geïnspireerd op swarm intelligence. Denk aan een zwerm vogels: er is geen leider, maar toch beweegt de hele groep gecoördineerd. Zo zou ook een energiesysteem kunnen werken: de laadpaal, batterij, warmtepomp en boiler nemen beslissingen op basis van lokale informatie, beïnvloeden elkaar en passen zich samen aan.

Voorbeeld: de laadpaal en de warmtepomp

Stel dat het buiten kouder wordt en de warmtepomp extra energie vraagt. In een centraal systeem kan dat botsen met de vraag van je laadpaal, wat leidt tot pieken of zelfs uitval. In een decentrale aanpak ziet de laadpaal de toenemende belasting, en verlaagt automatisch het laadvermogen. Geen centrale “baas” nodig – gewoon slimme samenwerking.

Praktische voordelen van EMS voor laadpalen

Laten we inzoomen op de rol van de laadpaal. Want de combinatie van elektrisch rijden en slim energiebeheer is cruciaal.

• Slim laden bij lage prijzen. Met een EMS laadt je auto vooral tijdens goedkope uren of bij eigen zonne-opwek. Zo kun je tot tientallen procenten besparen per laadsessie.
• Peak shaving. Een laadpaal kan enorme pieken veroorzaken. Een EMS verdeelt het vermogen over meerdere apparaten, zodat je geen zwaardere netaansluiting hoeft aan te vragen.
• Toekomstbestendigheid. Nieuwe laadpalen zijn vaak al voorbereid op communicatie met EMS. Oudere modellen niet altijd – maar via slimme meters, dongles of load balancing kan er vaak toch een brug worden geslagen.

Jan en zijn laadpaal

Neem Jan, een installateur uit Antwerpen. Vijf jaar geleden installeerde hij bij een klant een laadpaal, gekoppeld aan zonnepanelen. Toen werkte dat prima: de auto laadde overdag op zon, en de rest ging terug naar het net.

Nu, jaren later, belt de klant met de vraag: “Kan mijn laadpaal samenwerken met een EMS? Ik wil dynamische tarieven gebruiken en mijn batterij slim inzetten.” Jan onderzoekt het: de laadpaal ondersteunt geen OCPP, maar via het ENNY EMS kan er toch gestuurd worden via load balancing op de hoofdaansluiting. Zo kan de klant alsnog profiteren van goedkope stroom en slim energiegebruik, zonder meteen de hele laadpaal te vervangen.

Dit soort praktijkvoorbeelden laat zien dat een EMS geen one-size-fits-all is, maar maatwerk vraagt.

Fabels rond betrouwbaarheid en updates

Een ander veelgehoord bezwaar: “Wat als een firmware-update verkeerd gaat?” Of: “Wat als de fabrikant stopt met support?”

Dit zijn reële zorgen. Er zijn voorbeelden genoeg van slimme apparaten die na drie jaar geen updates meer krijgen. Een EMS mag dan ook geen black box zijn waar je volledig afhankelijk van wordt. Transparantie en open standaarden zijn essentieel om te voorkomen dat jouw laadpaal of warmtepomp straks nutteloos is.

ENNY EMS speelt hierop in met een modulaire, open aanpak. Geen lock-in, maar keuzevrijheid. Zodat je ook in de toekomst niet vastzit aan één leverancier.

Hoe ENNY EMS het verschil maakt

Bij Xemex draait het om drie kernwaarden:

1. Flexibiliteit: Of je nu een nieuwe laadpaal koopt of een bestaand systeem wilt integreren, ENNY EMS groeit mee.
2. Compatibiliteit: Dankzij open protocollen en integraties werkt het systeem samen met diverse merken en modellen.
3. Transparantie: Je ziet wat er gebeurt, en bent nooit afhankelijk van een gesloten “black box”.

Dankzij deze aanpak is ENNY EMS geschikt voor iedereen die slim met energie wil omgaan. Of je nu je energieverbruik huishouden wilt optimaliseren, je bedrijfskosten wilt drukken of voorbereid wilt zijn op dynamische energiecontracten.